Wat is toegankelijkheid (en waarom het belangrijk is voor jou)

Iedereen moet mee kunnen doen in onze samenleving, toch? Dus ook als je (kleuren)blind bent, in een rolstoel zit of taalproblemen hebt. Daarom moet communicatie het liefst toegankelijk zijn voor iedereen. Maar wat is toegankelijkheid precies? En waarom moet jíj weten hoe dit zit?

Definitie van toegankelijkheid

“Toegankelijkheid gaat erom dat iedereen, met of zonder beperking, de kans krijgt gebruik te maken van alle vormen van voorzieningen, informatie en dienstverlening. Iedereen moet volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving”, is de definitie die we lezen op de pagina Wat is toegankelijkheid van Accessibility.nl.

Beperkingen
Bij beperkingen kun je denken aan mensen die (kleuren)blind zijn, taal- of concentratieproblemen hebben of slecht zien/horen. Ze gebruiken soms hulpmiddelen, zoals een loep of een schermlezer op de computer.

Digitale toegankelijkheid

Gaat het over het gebruik van apps of websites? Of iets anders wat online staat? Dan gaat het om digitale toegankelijkheid. Zit een site of app zo in elkaar, dat iedere bezoeker die kan gebruiken? Ook mét een beperking? Dan is die site of app digitaal toegankelijk.

Waarom is toegankelijkheid zo belangrijk?

1. Het gaat om veel mensen. Uit onderzoek blijkt dat 20% van de bevolking een tijdelijke of permanente beperking heeft. Dat zijn zo’n 3,4 miljoen Nederlanders!
2. Iedereen moet kunnen deelnemen aan de samenleving. Toegankelijkheid zorgt daarvoor. Het zorgt voor sociale gelijkheid en zorgt er ook voor dat iedereen kan integreren.
3. Dit alles leidt tot tevreden burgers. Het is fijn als iedereen kan meedoen. Maar ook voor mensen zonder beperkingen is het prettig als informatie toegankelijk is.

Toegankelijkheid: iedereen kan de informatie vinden die hij of zij wil, op papier en digitaal. Of iemand nu een beperking heeft of niet.

Wat betekent dit voor je communicatie?

Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot informatie. Of diegene de tekst nu zelf kan lezen, of moet laten voorlezen. Of dit nu digitaal is of op papier. We geven je een aantal tips en richtlijnen.

Toegankelijke taal algemeen

• Zet in de tekst alleen de belangrijkste informatie. Laat weg wat niet van belang is.
• De tekst bestaat uit eenvoudige, directe taal. Dit noemen we ook wel B1-taal.
• In 1 zin staat 1 onderwerp of gedachte. Gebruik geen bijzinnen.
• In de tekst staan zo min mogelijk technische taal, vaktaal en afkortingen.
• De tekst heeft een duidelijke en logische opbouw.
• De tekst bevat geen abstracte begrippen. Dit zijn dingen die je niet kunt zien. Als het niet anders kan, leg je de begrippen uit met een voorbeeld.
• Gebruik geen uitdrukkingen of beeldtaal. Dit kan verwarrend zijn als je die niet kent.
• Schrijf duidelijke koppen en gebruik tussenkoppen. Zet kort informatie in die koppen. Zo hoeft iemand niet de hele tekst te lezen, maar kan hij scannen.
• Zet in de inleiding vast een korte samenvatting van het artikel. Zo weet een lezer of het zin heeft om verder te lezen.

Meer informatie?

• Lees meer over toegankelijkheid en tekst op de pagina Tekst van Digitoegankelijk.nl.
• Wil je checken of een woord lastig is of niet? Ga dan naar www.ishetb1.nl.

Toegankelijke vormgeving algemeen

• Zorg voor een rustige opmaak, die niet te veel afleidt. Bewegende beelden zijn leuk, maar leiden ook af. Gebruik ze alleen als het echt een meerwaarde heeft.
• Wees consequent in de opbouw en vormgeving van een pagina. Het helpt de lezer om te weten waar hij welke informatie kan verwachten.
• Wees niet afhankelijk van vorm of kleur. Informatie die je met kleur of vorm overbrengt, moet je ook met tekst vertellen. Denk aan een rode knop voor ‘stoppen’ en een groene knop voor ‘doorgaan’. Maar zet dan ook de woorden ‘stoppen’ en ‘doorgaan’ in tekst op die knoppen. Want niet iedereen kan de kleuren zien.
• Vermijd kolommen. Daarin kunnen sommige lezers verdwalen. Het is fijner als de tekst doorloopt over de breedte van de pagina.
• Als je informatie overbrengt, doe dit dan niet door kleur te gebruiken. Schrijf bijvoorbeeld niet: ‘de geel gearceerde tekst’. Niet iedereen ziet immers de kleur geel. Beschrijf de informatie daarom in woorden.
• Gebruik gerust opsommingstekens, maar houd het simpel. Bij ingewikkelde tekens kan een schermlezer vastlopen.
• Gebruik gerust emoticons. Een schermlezer kan die herkennen en voorlezen. Gebruik ze alleen als het iets toevoegt.

• Lettertype
  • Gebruik niet meer dan twee lettertypes. Bijvoorbeeld één voor de tekst en één voor de koppen.
  • Gebruik een duidelijk lettertype. Schreefloze lettertypes als Arial en Helvetica zijn makkelijk te lezen.
  • Gebruik minimaal lettergrootte 13 of 14. Online maakt dat niet uit, dan kan de gebruiker dit zelf aanpassen.
  • Kies een lettergrootte die past bij de kolom of regel. Een kop moet bijvoorbeeld groter zijn dan een tussenkop.
  • Gebruik duidelijke koppen.
  • Gebruik liever geen schuingedrukte en onderstreepte woorden. Dit is minder goed leesbaar.
  • Schrijf niet een heel artikel in een dikgedrukt lettertype. Dit leest niet fijn. Een dikgedrukt intro kan wel, en is beter dan een schuingedrukt intro.
  • SCHRIJF NIET OP DEZE MANIER IN HOOFDLETTERS.
  • Gebruik steeds dezelfde afstand tussen woorden.
  • Kies een regelafstand, die past bij de grootte van de gekozen letter.

• Contrast
  • Zorg voor voldoende contrast tussen de tekstkleur en achtergrond. Dat is belangrijk voor kleurenblinden of slechtzienden. Maar je helpt er ook iemand mee die in grijskleuren print of in de volle zon op je site kijkt.
  • Fijne kleurcombinaties met voldoende contrast zijn bijvoorbeeld:
    • Zwart, rood, (donker)groen of (donker)blauw op wit
    • Zwart op geel
    • Rood op (licht)geel
  • Wil je controleren of het kleurcontrast goed leesbaar is? Gebruik dan een contrastchecker. Je leest meer op de pagina ‘Heeft jouw website voldoende kleurcontrast?’ op MKBToegankelijk.nl.

Online

• Afbeeldingen
  • Gebruik nooit een afbeelding als achtergrond voor een tekst. Dan is de tekst lastig om te lezen.
  
  
  • Controleer of de foto’s scherp genoeg zijn. Bekijk of de foto’s nog steeds duidelijk zijn als ze gedrukt zijn. Maak bijvoorbeeld een testdruk als dat kan.
  
  
  • Laat in de afbeelding alleen zien wat relevant is. Gaat het artikel over een kapotte vaas? Dan wil je vooral de kapotte vaas in beeld zien en niet alle andere vazen zonder barst eromheen.
  
  
  • Voeg online altijd een alt-tekst toe bij een afbeelding, dus een omschrijving van de afbeelding. Die omschrijving is voor de meeste gebruikers niet zichtbaar, maar een schermlezer kan die wel voorlezen.

• Links: beschrijf duidelijk waar je naar verwijst
  • Een schermlezer kan links voorlezen. Maak dus duidelijke links en niet ‘hier’ of ‘klik hier’. Dan heeft de gebruiker geen idee waar het over gaat. Schrijf bijvoorbeeld: ‘de pagina Over ons’.
  
  
  • Zet het er ook duidelijk bij als je linkt naar een andere site. Bijvoorbeeld: ‘de pagina Toegankelijkheid op Digitoegankelijk.nl’.
  
  
  • Vermijd dubbele links op dezelfde pagina. Bijvoorbeeld drie keer: ‘Lees verder’. Ook dat is met een schermlezer erg onduidelijk.Laat een link altijd openen in hetzelfde venster.
  
  
  • En heb je toch een goede reden om een link in een ander venster te laten openen? Bijvoorbeeld omdat iemand een formulier invult, maar tegelijkertijd voorwaarden wil lezen? Schrijf dan duidelijk dat de link opent in een nieuw venster, of plaats er een icoontje bij. Bijvoorbeeld: ‘Ga naar de pagina Toegankelijkheid op Digitoegankelijk.nl (opent in nieuw venster)’.

            Lees meer op de pagina Navigatie en links op www.digitoegankelijk.nl.

• Video: zorg voor ondertiteling

Plaats je video’s? Zorg er dan voor dat deze in ieder geval ondertiteld zijn. Zo kan iemand die niet hoort, alsnog de tekst volgen. Wil je het helemaal goed doen, zorg dan voor een beeldbeschrijving en gebarentolk. Lees meer op de pagina Hoe maak ik een toegankelijke video? op www.digitoegankelijk.nl.

• Pdf’s: kan het ook anders?

Zet je een pdf-document op je site? Dan moet deze ook toegankelijk zijn. Zo moet de schermlezer in staat zijn om het document te ‘lezen’ en te kunnen voorlezen. Dus: wat is een kop, wat is een tussenkop en wat is lopende tekst? Dit is een best lastig en ingewikkeld proces. Vraag je vooral af: is een pdf echt nodig of kan het ook op een andere manier, bijvoorbeeld als een nieuwsbericht of webpagina?

Wil je toch een pdf toegankelijk maken? Lees dan meer op de pagina Pdf-documenten toegankelijk maken – deel 1, zo doe je dat op www.accessibility.nl.

Papier

• Kies mat papier, zodat je het contrast goed kunt zien. Contrast is het verschil tussen licht en donker.
• Gebruik liever geen glanspapier. Een tekst op glanspapier kan vervelend zijn om te lezen, omdat dit papier spiegelt.
• Kies voor stevig papier, minimaal 120 grams. Op te dun papier kan de tekst doorschijnen en dat leest niet prettig.
• Kies voor zwarte letters op licht papier, en niet voor lichte letters op zwart papier.
• Gebruik een formaat dat gemakkelijk vast te houden is. Bijvoorbeeld A4-formaat voor een tijdschrift en tabloid-formaat voor een krant.

Is toegankelijkheid verplicht?

Ja, voor overheidsorganisaties is het wettelijk verplicht om websites en apps toegankelijk te maken. Ook bedrijven hebben te maken met wetten voor (digitale) toegankelijkheid. Je wil iemand met een beperking gelijk behandelen en diegene moet dezelfde informatie kunnen krijgen. Wel is er een kleine uitzondering. In de wet staat dat toegankelijkheid de algemene norm is. Alleen als het onevenredig belastend is, hoeft het niet. Kortom, als je er enorm veel tijd of geld aan moet besteden, of als het voor de doelgroep niet relevant is. Lees meer over de wet en verplichting op de pagina Voor wie is het verplicht op digitoegankelijk.nl.

Er zijn richtlijnen voor digitale toegankelijkheid. In Nederland gaan we uit van de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG). Lees meer op de pagina Over toegankelijkheid – Richtlijnen WCAG op www.accessibility.nl.

Hoe zit dat voor wijkkranten?
Voor wijkkranten geldt dat het een goed streven is om informatie zo toegankelijk mogelijk te maken. Op die manier weten alle bewoners, ook met een beperking, wat er speelt in de wijk. En kunnen ze zo volwaardig mogelijk meedoen aan de samenleving. Je kunt veel tijd en moeite stoppen in (digitale) toegankelijkheid. Ons advies is om vooral aan de slag te gaan met 10 dingen die je vandaag al kunt doen voor een toegankelijke wijkkrant of -site. Als dat lukt, dan kun je daarna altijd een stap verder gaan. We geven je daarvoor ook een aantal suggesties. Lees meer in ons artikel 10 dingen die je vandaag al kunt doen voor een toegankelijke wijkkrant of -site.

Meer informatie?

Je hebt al verschillende links naar diverse sites gezien. (Digitale) toegankelijkheid is een belangrijk onderwerp. Online kun je er veel over vinden. Een aantal tips:

• www.accessibility.nl
• www.digitoegankelijk.nl
• www.digitaaltoegankelijk.nl
• www.gebruikercentraal.nl, thema inclusie en digitale toegankelijkheid
• www.mkbtoegankelijk.nl