Als het aan Collectief Kapitaal ligt, krijgen in 2024 vijf Arnhemmers met geldzorgen 1000 euro per maand. Dit geld wordt gedoneerd door stadsgenoten die het kunnen missen. Met deze actie wil de organisatie ongelijkheid en bestaansonzekerheid aan de kaak stellen.
“We zijn geen club die basisinkomen uitdeelt. De actie is een middel, geen doel,” valt Esther Labrie met de deur in huis. “We willen aantonen wat bestaansonzekerheid doet met een mens en het systeem erachter veranderen.” Hatta Smit knikt. “De kloof tussen arm en rijk wordt steeds groter en er is ook nog een klimaatcrisis. Zo kunnen we met elkaar de toekomst niet in,” meent hij. “Iedereen moet verantwoordelijkheid nemen.” De twee Arnhemmers sloten zich begin dit jaar aan bij Collectief Kapitaal. De pioniersbeweging zoekt naar manieren om de samenleving op een andere, meer solidaire manier in te richten. Burgers hebben daarin een belangrijke rol, vinden de leden. “Als heel veel mensen het niet goed hebben, dan heb je het als maatschappij niet goed,” legt Esther uit. “Die solidariteit zouden we moeten voelen.”
Ruimte en waardigheid
Collectief Kapitaal ontstond in Amsterdam. Oprichter Denise Harleman vroeg honderd mensen om een jaar lang vijftig euro per maand te doneren. Die pot ging naar vijf mensen in financieel zwaar weer. Vervolgens werden gevers en ontvangers onderdeel van het collectief. Samen keken zij onder andere naar het effect van bestaanszekerheid op mensen en naar wat solidariteit inhoudt. Hatta: “Die vijf zijn misschien een druppel op de gloeiende plaat, maar daarmee kun je laten zien: kijk eens hoe we het ook kunnen doen, het kan wél! Het gaat om meer dan geld. Je geeft mensen ruimte en waardigheid.” Esther: “Ontvangers zeggen dat ze het gevoel hebben gekregen dat ze er toe doen, dat ze er weer bij horen.”
Geloven in ontmoeting
De Amsterdamse Rachelle Bottenbley was een van de eerste honderd donateurs van Collectief Kapitaal. Inmiddels is ze projectleider in Arnhem. “Ik ben gewoon gebleven na het eerste jaar. Ik vond het zo interessant!” verklaart ze. “Wat me vooral aansprak is het onderzoek: wat betekent het om solidair met elkaar te zijn en wat is solidariteit eigenlijk? Ik heb een achtergrond als fondsenwerver en ik merkte: geld is leuk en geld geven is mooi, maar het is niet de kern van het probleem. Er is meer nodig om de samenleving te veranderen.” Ze vervolgt: “Ik geloof in ontmoeting. Met mensen omgaan die je niet zelf uitgekozen hebt en erbij blijven als het moeilijk of ongemakkelijk wordt, daarin kunnen we als maatschappij nog veel oefenen.”
Kernteam
Het Amsterdamse experiment was een succes en toen Denise naar Rotterdam verhuisde, ging Collectief Kapitaal ook daar van start. De organisatie is in razend tempo groter en professioneler geworden. De eerste drie jaar werkte Denise in haar vrije uren aan het project, ondertussen is er een kernteam van vier betaalde krachten die samen met vrijwilligers – gevers en ontvangers – proberen een solidaire draai aan de samenleving te geven. Na Rotterdam zijn nu Leeuwarden en Arnhem aan de beurt. Van elke gedoneerde euro gaat 75 procent naar de inkomens van de ontvangers en 25 procent naar de uitvoeringskosten en het administratiebeheer. De subsidies en fondsen die Collectief Kapitaal krijgt, worden gebruikt om publieksbijeenkomsten, campagnes, loonkosten, onderzoeken en kennisdeling te bekostigen.
Onvoorwaardelijkheid
Solidariteitsinitiatief Collectief Kapitaal werkt op basis van vertrouwen. De maandelijkse gift is onvoorwaardelijk: mensen bepalen zelf of ze bestaansonzeker zijn en waaraan ze het bedrag besteden. “Wat voor jou van essentieel belang is, weet alleen jijzelf,” legt Hatta uit. “Een van de deelnemers was dakloos en sliep altijd bij vrienden en kennissen. Zij kocht dure oortjes van het geld dat ze kreeg. Zijn er geen belangrijkere dingen die je met dat geld kunt doen, kun je je afvragen. Maar dit meisje gebruikte die oortjes om zich af te sluiten voor een omgeving die nooit de hare was. Ze creërde er haar eigen ruimte mee, waar ze ook was.”
Gevers en ontvangers
Op 11 juni is de Arnhemse campagne van start gegaan en sindsdien wordt er hard gezocht naar meedenkers en -doeners. “We hebben medestanders van de gevende én vragende kant nodig,” aldus Hatta. “Waar ik op aangegaan ben is dat je zelf kunt bepalen: daar heb ik geen tijd voor, daar wel, en dan ben ik er ook. Geef wat je over hebt, zo hou je het ook vol.” De campagne loopt tot 16 september. Aan het eind van het jaar is de aftrap voor de werving van de ontvangers. “Erkennen dat je zoiets nodig hebt, is een grote stap. Dat getuigt voor mij van lef,” zegt Esther. “Mensen die straks ontvangen zijn niet verplicht te zich verantwoorden over wat ze doen met het geld. Maar we hopen wel dat ze open zijn, want we willen graag van ze leren.”
Een zachte beweging
De Arnhemse politiek is alvast enthousiast over het project. Van wethouder van Bestaanszekerheid Mark Lauriks krijgt het solidariteitsinitiatief de komende drie jaar een ton subsidie om het project in Arnhem van de grond te krijgen. “In Arnhem is grote welwillendheid, dat is echt wel bijzonder,” aldus Rachelle. Een mooie opsteker, vindt ook Esther. “Collectief Kapitaal is een zachte beweging,” vertelt ze. “We zijn nergens tegen, maar willen samenwerken om veranderingen te bewerkstelligen.” Hatta: “Ons doel is om bewustwording groter maken en systemen bloot te leggen. Samen verbeelden we de toekomst.”
Meedoen met Collectief Kapitaal? Kijk op:
www.collectiefkapitaal.nl
Moest me over een (voor?) oordeel heen zetten en begrijpen dat het een zoektocht is voor alle betrokkenen. Voor een echte oplossing moet iedereen van zijn plaats (overtuiging) wil er een oplossing komen. Ik doe mee.